تسویه معاملات در بورس چیست؟

تسویه معاملات در بورس یعنی چه؟

معاملات در بورس تهران توسط کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها انجام می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد. پس لازم است هر شخصی برای انجام معاملات خود یک حساب شخصی در کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها داشته باشد. معاملات به طور کلی دو طرف مستقیم و غیرمستقیم دارند. طرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مستقیم فروشنده و خریدار و طرف های غیر مستقیم کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها هستند که به عنوان واسطه میان فروشندگان و خریداران قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند.

عمل تسویه زمانی است که پس از این که معاملات میان خریدار و فروشنده توسط کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها انجام شد میزان وجه معامله میان فروشندگان، خریداران و کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود . اگر بخواهیم به زبان ساده تعریفی از تسویه معاملات در بورس ارائه دهیم به معنای انتقال و جا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جایی وجه (پول یا اوراق بهادار) میان فروشندگان و خریداران در یک سیستم معاملاتی (کارگزاری) است.

تسویه معاملات چند روز طول میکشد و چه کسی انجام می دهد؟

تعداد کارگزاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و معاملات در بازار مالی بورس زیاد هستند و لازم است یک نهاد رسمی مرکزی وجود داشته باشد تا از طریق آن تسویه معاملات در بورس آسان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر انجام شود. در کشور ما این نهاد مرکزی با عنوان شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که به نوعی نقش اتاق پایاپای را ایفا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

اگر بخواهیم در مورد سازوکار معاملات در بورس بگوییم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گفت بعد از این که معامله بین فروشنده و خریدار، میزان وجهی که لازم است خریدار بپردازد در سیستم این شرکت مرکزی وارد شده و در نهایت به حساب فروشنده واریز می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. لازم است حداقل یک روز از معامله گذشته باشد تا فروشند درخواست وجه کند و بعد از حداقل ۲ روز که از معامله می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذرد وجه را برداشت کند. در کل روند مدت زمان تسویه معاملات ۲ روز طول می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشد.

حساب عملیاتی در تسویه معاملات در بورس

منظور از حساب معاملاتی در بورس همان حسابی است که بر اساس ضوابط برای تسویه استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. همچنین ممکن است بپرسید گواهینامه انجام معامله چیست؟ لازم است بدانید گواهینامه در واقع سندی است که به وسیله بورس صادر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

البته لازم است قبل از آن حتما معامله قطعی شده باشد. اعضای اتاق پایا شامل معامله گر، کارگزار و یا هر شخص دیگری که به عنوان یکی از اعضای اتاق پایاپای مورد پذیرش است.

تسویه معاملات در بورس کالا

در بورس کالا نیز اتاق پایاپای نقش اساسی در تسویه معاملات ایفا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. قبل از انجام معامله در بورس کالا این اتاق لازم است فرایندهایی که از پیش عرضه شده است را کنترل نماید و در هنگام عرضه کالا، لازم است تضامین و مستندات لازم تا ساعت ۱۵:۳۰ روز قبل از عرضه دریافت شده و توسط کارگزاری با آن مخالفت یا موافقت شود.

فرایند تسویه معاملات

چگونگی فرایند تسویه معاملات در بورس نیز اهمیت دارد. در اتاق پایاپای قرارداد به دو شکل اعتباری و نقدی امکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر است. برای تسویه نقدی لازم است در مدت سه روز کاری میزان مقرر شده به اضافه دستمزد برای تسویه واریز شود. این در حالی است که در حساب اعتباری لازم است سند بر اساس فرمت شرکت تهیه شده و همراه با اسناد و مدارک به اتاق پایاپای فرستاده شود.

لازم است در این روش سند اعتباری توسط هر دو نفر تایید گردد. در حال حاضر منظور از سه روز کاری، ساعت ۱۳ روز سوم استو از طرفی تمام مدارک لازم است قبل از ساعت ۱۵ هر روز به حساب پایاپای منتقل شود. اگر زمانی اصطلاح حساب عملیاتی را شنیدید فراموش نکنید منظور از این حساب، حسابی است که از طرف اتاق پایاپای برای تسویه تهیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

جریمه تاخیر در تسویه معاملات در بورس چگونه تعیین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؟

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طورکه گفتیم مهلت تسویه سه روز کاری است. اگر در این سه روز تسویه انجام نشد مشتری فرصت دارد تا ۷ روز تقویمی پس از گذر از زمان تسویه، وجهی که قرار بوده را تسویه کند. اما به دلیل تاخیری که داشته برای هر روز تاخیری در این هفت روز لازم است ۲۵ درصد از ارزش معامله را پرداخت کند.

در واقع این مبلغ به عنوان جریمه در نظر گرفته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. میزان جریمه باید به حساب فروشنده واریز شود و در صورتی که ایشان موافقت کند می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان این مبلغ را پرداخت نکرد. در واقع فروشنده تصمیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد و به اتاق پایاپای اطلاع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.