نگاهی به ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک یک موضوع غیر قابل اجتناب در معاملات است. هر فردی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌داند که «no risk, no reward.» به این معنا که بدون خطر، هیچ پاداشی به دست نمی‌آید. افرادی که در بازارهای مالی موفق می‌شوند کسانی هستند که می‌دانند چگونه ریسک‌ها یا خطرها را به طور مؤثر مدیریت کنند. به طور کلی ریسک‌های مرتبط در بازار سرمایه‌گذاری به دو دسته کلی ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تقسیم‌بندی می‌شوند.

ریسک سیستماتیک چیست؟

به هر ریسکی که بر کلیه دارایی‌های سرمایه‌گذاری شده در بازار تأثیر بگذارد، ریسک سیستماتیک گفته می‌شود. از این ریسک به عنوان ریسک بازار نیز یاد می‌شود و اجتناب از آن ممکن نیست. این امر ناشی از تغییرات اقتصادی، سیاسی و جامعه شناختی است و از عهده سرمایه‌گذاران یا مدیریت یک بنگاه خارج و غیرقابل کنترل می‌باشد.

به عنوان مثال نمودار زیر افت بازار بورس در سال ۹۷ را نشان می‌دهد که به عنوان سنگین‌ترین سقوط آزاد بورس در سال ۹۷ ثبت شد، این روند باعث منفی شدن سوددهی بسیاری از شرکت‌ها گردید.

عوامل مؤثر در ریسک سیستماتیک:

تغییرات گسترده در سیاست‌های دولت و قوانین

به عنوان مثال، فرض کنید که دولت حداقل حقوق کارمندان را ۱۰۰٪ افزایش دهد. از آنجایی که هزینه کارمندان برای اکثر شرکت‌ها هزینه عمده‌ای است، از این رو چنین تغییرات سیاسی، شرکت‌ها را در بسیاری از بخش‌ها تحت تأثیر قرار خواهد داد. وقتی بیشتر شرکت‌ها با این مشکل روبرو می‌شوند، تعداد زیادی از نیروهای خود را تعدیل می‌کنند؛ بنابراین، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد. این نوع واکنش زنجیره‌ای منجر به افت قیمت هر سهام خواهد شد

تغییرات ارز

هیچ کشوری منزوی عمل نمی‌کند. اقتصاد یک کشور به تجارت سالم آن با سایر کشورها بستگی دارد. تغییرات عظیم در ارزش پول، بر کل اقتصاد تأثیر می‌گذارد و نمونه‌ای از ریسک سیستماتیک است. معمولاً تغییرات بزرگ در ارزش‌های ارزی، نتیجه برخی از تغییرات عمده دیگر مانند تغییر در سیاست‌های خارجی است. حتی اصلاحات عظیم مالیاتی نیز ممکن است منجر به تغییر ارزش پول شود. این مورد یکی از رایج‌ترین عوامل بروز ریسک سیستماتیک به شمار می‌رود.

بلایای طبیعی در یک جغرافیای گسترده

نمی‌توان طبیعت را کنترل کرد. اگر بلایای طبیعی در یک منطقه خاص رخ دهد، تأثیر عمده‌ای بر کل بازار ندارد؛ اما بلایایی که کل کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تعداد زیادی از سازمان‌های منطقه را نیز گرفتار می‌کند. با توجه به سیستم‌های هشدار دهنده پیشرفته، بلایای طبیعی تهدید جدی برای بازارها نیست.

با این حال، به یک اقتصاد توسعه نیافته فکر کنید که مساحت آن بسیار کمتر از کشورهای بزرگ است. در چنین حالتی، بلایای طبیعی تأثیر تعیین کننده‌ای بر شاخص‌های آن کشور خواهند داشت.

ریسک غیر سیستماتیک چیست؟

این نوع ریسک منشأ درونی دارد و مربوط به یک سازمان یا شرکت یا صنعت خاصی می‌شود. در واقع می‌توان گفت که خطر غیر سیستماتیک فقط به محدوده خاصی از بازار مربوط می‌شود و فقط همان بخش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک این است که خطر غیر سیستماتیک را می‌توان از طریق متنوع سازی مدیریت کرد.

عوامل مؤثر در ریسک غیر سیستماتیک:

عواملی که باعث بروز این ریسک می‌شود، به نحوه مدیریت شرکت، نحوه کار کردن کارکنان، قوانینی که دولت برای آن صنعت خاص تدوین می‌کند و… مربوط می‌شود.

خطرات سیاسی و حقوقی:

تصور کنید که سه شرکت بزرگ در رقابت با یکدیگر هستند: شرکت‌های A، B و C. هر یک از این شرکت‌ها در حال توسعه روش جدیدی برای بهره‌وری از انرژی باد هستند. فرض کنید این سه شرکت کارآفرینان تجاری کارآمدی را در رأس خود دارند.

با این حال، دولت تصمیم می‌گیرد روشی را که معمولاً توسط شرکت‌های B و C استفاده می‌شود و ادعا می‌شود به جمعیت پرندگان محلی آسیب می‌زند، منع کند. در این شرایط ارزش سهام برای شرکت A افزایش می‌یابد، در حالی که ارزش سهام برای دو شرکت دیگر افت می‌کند. این‌گونه است که شرکت‌های B و C به ریسک غیر سیستماتیک دچار می‌شوند.

اشتباهات مدیریتی:

بیشتر خطرات غیر سیستماتیک مربوط به اشتباه در پیش‌بینی‌های مدیران می‌باشد. به عنوان مثال، یک شرکت فناوری ممکن است تحقیقات بازار را انجام دهد و انتظار داشته باشد که مصرف کنندگان در سال آینده به استفاده از تلفن‌های همراه کوچک‌تر و ساعت‌های دیجیتالی گرایش یابند؛ بنابراین خطوط تولید تغییر کرده و سرمایه به دستگاه‌های کوچک‌تر اختصاص می‌یابد.

پس از شروع سال آینده، مصرف کنندگان در واقع تلفن‌ها و ساعت‌های بزرگ‌تر را ترجیح می‌دهند. به این ترتیب بیشتر محصولات یا فروخته نمی‌شوند یا با ضرر عمده به فروش می‌رسند. این می‌تواند به ارزش سهام هر شرکت آسیب برساند.

البته این خطر همیشه برای همه شرکت‌ها امکان‌پذیر است. آنچه آن را غیر سیستماتیک می‌کند این است که فقط تعداد محدودی از شرکت‌ها هم‌زمان یک اشتباه را انجام می‌دهند. در واقع همین نکته تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک می‌باشد.

متنوع سازی:

یکی از راه‌های مدیریت خطر غیر سیستماتیک، متنوع سازی پرتفوی یا سبد سهام است. تصور کنید که شما صاحب سه سهام مختلف هستید، اعم از: حمل و نقل، فروشگاه خرده فروشی و بانک. اگر روزی یکی از این بخش‌ها افت کنند، سرمایه شما در آن قسمت از بین می‌رود.

در حالی که سرمایه شما در دو بخش دیگر محفوظ باقی می‌ماند. لازم به ذکر است که تفاوت‌ ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک به همین مورد مربوط می‌شود چرا که روش متنوع سازی در حالت سیستماتیک، تأثیری ندارد بلکه در شرایط غیر سیستماتیک، با به کار گیری آن می‌توان مقدار خسارت را کنترل کرد.

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

در جدول زیر به صورت دسته بندی شده به تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک آورده شده است:

در بازار همیشه ریسک برای سرمایه‌گذاران وجود دارد و بدون خطر، هیچ پاداشی به دست نمی‌آید. نکته مهم این است که بتوانیم در بحران با درست‌ترین تصمیم‌ها، شرایط را مدیریت کنیم. ریسک سیستماتیک برای همه وجود دارد و اجتناب ناپذیر است. در حالی که ریسک غیر سیستماتیک، قابل کنترل می‌باشد و کافیست استراتژی‌های خود را هوشمندانه تدوین کنیم.